Zuidvruchtenhandel Kochs

In een woonwijk van Nieuwenhagerheide ligt de Kochslaan, vernoemd naar Peter Kochs. Van 1783 tot 1806 drijft deze Nieuwenhagenaar een voor die tijd heel bijzondere handel in zuidvruchten. Kochs’ thuisbasis is een carréhoeve aan de zuidzijde van de Hoogstraat, gelegen tussen de Dorpstraat en Gatestraat. Oude foto’s tonen een witgeschilderde straatgevel met een grote karrenpoort. Rechts van de poort zien we de met hardsteen omlijste vensters van het woonhuis. Hoeve Kochs is in de jaren ’50 van de vorige eeuw afgebroken.

Op 24 december 1749 ontvangt de pasgeboren Peter Kochs zijn heilig doopsel onder de eeuwenoude gewelven van de Sint-Pancratiuskerk te Heerlen. Peter, ‘Joannes Petrus’ volgens het doopregister, is de zoon van Joannes Kochs en Catharina Frijns. Op 8 oktober 1774 trouwt hij met Odilia Aelmans. Het Nieuwenhagen van hun tijd is een dorp van marskramers en handelaren. De armste inwoners produceren zwavelstokjes, wat Nieuwenhagenaren de bijnaam d’r Sjweëgelsöpper oplevert. Peter Kochs ontpopt zich tot een succesvol handelaar in cetronen en apelecijnen. Citroenen en sinaasappels dus, afkomstig uit Spanje, Portugal en Italië. Tegenwoordig liggen ze in iedere supermarkt, maar in de 18e eeuw zijn het nog exotische luxeproducten die alleen bij de welgestelde burgerij op tafel verschijnen. Het is fruit om mee te pronken. Noord-Europese vorsten kweken de vruchten zelfs in overkapte siertuinen waarin de bomen kunnen overwinteren. Uit dit gebruik is de zogenaamde ‘orangerie’ ontstaan. Volgens Peter Kochs’ kasboek komen zijn zuidvruchten via de havens van Antwerpen en Rotterdam naar Nieuwenhagen. Van daaruit worden ze per postkoets naar Duitsland geëxporteerd, in zakken gemerkt met de tekst P.K. tot Nieuwenhagen. Peter Kochs bouwt een indrukwekkende klantenkring op. Zijn afnemers bevinden zich in diverse steden in het stroomgebied van de rivieren de Lahn, de Moezel en de Rijn. Tot Wetzlar, Trier en Frankfurt aan toe. Soms levert Kochs ook sardellen en anschoven, oftewel sardienen en ansjovis.

Ondanks de populariteit van zijn producten, lijkt Kochs zijn handel in 1806 te staken. Gelet op de politieke situatie in Europa is dat niet zo vreemd. Een groot deel van het continent is op dat moment onderdeel van het Franse Keizerrijk van Napoleon, dat al jaren oorlog voert met het Verenigd Koninkrijk. Om Napoleon economisch te dwarsbomen, blokkeren de Britten in het voorjaar van 1806 alle Europese havens van de Elbemonding tot Brest. Napoleons antwoord op de blokkade is het Continentaal Stelsel, dat van 1806 tot zijn val in 1814 alle handel tussen het Europese continent en het Verenigd Koninkrijk verbiedt. Daarmee hoopt hij de Britse economie te vernietigen en het land op de knieën te krijgen. Bovendien wil hij Europa meer zelfvoorzienend maken. Als tegenreactie laten de Britten zelfs geen neutrale schepen meer door naar een haven onder Franse controle. De gevolgen voor de overzeese handel zijn desastreus. Er komt haast geen koopvaardijschip meer langs de oppermachtige Royal Navy en daarmee droogt ook de aanvoer van zuidvruchten volledig op. Bovendien kan de Britse admiraliteit het fruit zelf goed gebruiken om haar matrozen op de been te houden. De Britten weten namelijk dat zuidvruchten essentieel zijn in de strijd tegen scheurbuik. Deze beruchte zeemansziekte ontstaat na een wekenlang verblijf op zee zonder voldoende vitamine C, waar zuidvruchten rijk aan zijn. Exportland Portugal houdt zich ondertussen niet aan het Continentaal Stelsel en blijft handeldrijven met het Verenigd Koninkrijk. Het is een van de redenen waarom Napoleon het land in 1807 binnenvalt. Op termijn doet het Continentaal Stelsel de Britse economie meer goed dan kwaad. Britse smokkel met Europa floreert en de noodgedwongen handel met andere delen van de wereld brengt nieuwe welvaart. Tegelijkertijd glijden Europese gebieden die van handel afhankelijk zijn in diepe armoede. Peter Kochs vindt een nieuw middel van bestaan. Volgens de trouwakte van zijn zoon, die in 1819 met de dochter van een bierbrouwer trouwt, is hij herbergier van beroep. Een halfjaar na het huwelijk, op 15 maart 1820, blaast hij op 70-jarige leeftijd zijn laatste adem uit.