Mijnmonument Schaesberg

Op het hoge talud aan de Hofstraat staat sinds 1982 het mijnmonument van Schaesberg. Het bestaat uit een schachtwiel met een diameter van 6.3 meter. Schachtwielen hingen in de bokken van de schachttorens, hoog boven de mijnschachten. Een mijnschacht is vergelijkbaar met een liftschacht, waarbij de mijngangen de verschillende etages zijn. De schachtwielen draaiden dag en nacht om mijnwerkers, materialen en kolen door de schachten te transporteren. Dit wiel hing boven schacht II van Staatsmijn Wilhelmina. Deze schacht werd voltooid in 1924 en bood toen werk aan honderden nieuwe mijnwerkers. Het kollossale, gekantelde frame rondom het schachtwiel verbeeldt een omgevallen schachttoren. De constructie is bedacht door het Kommunaal Kunstenaars Kollectief en staat symbool voor de liquidatie van de mijnindustrie, ‘op zo’n radikale wijze dat het velen schokte.’

Op 17 december 1965 kondigt Minister van Economische Zaken Joop den Uyl een schokkend besluit aan. Omdat de Limburgse kolenwinning niet langer rendabel is, moeten alle mijnen binnen tien jaar hun deuren sluiten. In 1969 sluit Staatsmijn Wilhelmina als tweede staatsmijn zijn deuren. Al snel worden alle sporen van het enorme bedrijfscomplex uitgewist. Door tussenkomst van Thei van de Wetering ontkomt het schachtwiel van schacht II aan een zekere vernietiging. Van de Wetering was zelf twaalf jaar ondergronds bankwerker bij Staatsmijn Wilhelmina. Om het schachtwiel om te vormen tot een mijnmonument, richt hij het Comité Mijnmonument Schaesberg op. Aanvankelijk wil men het monument op het gazon voor het gemeentehuis zetten. Later valt de keuze op de huidige locatie bij de mijnsteenberg van Staatsmijn Wilhelmina. Tegen het eind van 1979 moet het schachtwiel overeind staan. Onenigheid over de hoge realisatiekosten in tijden van economische recessie gooit echter roet in het eten. Pas op 27 juni 1982 kan Mijnmonument Schaesberg worden onthuld. De handeling wordt verricht door een oud-mijnwerker.