Langs de Toeristenweg, vlakbij de grens met de gemeente Brunssum, staat een hardstenen grenspaal. Het is een replica van een grenspaal uit de 18e eeuw, die plaats moest maken voor de Buitenring. Van 1661 tot 1794 is deze plek een drielandenpunt waar het Staatse Land van Valkenburg, het Oostenrijkse Land van Valkenburg en het Oostenrijkse Land van ’s-Hertogenrade samen komen. De grenspaal markeert dan de landsgrens tussen de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden en de Oostenrijkse Nederlanden. Daarom zien we aan de ene kant de Hollandse Leeuw en aan de andere kant de dubbelkoppige adelaar van Oostenrijk.
De Oostenrijkse Nederlanden
Tot de Franse bezetting van 1794 is Zuid-Limburg een staatkundige lappendeken. In de nasleep van de Tachtigjarige Oorlog worden de oude Landen van Overmaas conform het Partagetraktaat van 1661 opgedeeld in Staatse en Spaanse helften. De Staatse landen staan onder bestuur van de Staten-Generaal, de regering van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. De Spaanse landen worden bestuurd door de Spaanse Kroon. De koningen van Spanje stammen uit de Spaanse tak van het Huis Habsburg. Deze familie wordt ernstig geplaagd door inteelt. Koning Karel II is zelfs zodanig misvormd en geestelijk gehandicapt, dat hij er niet in slaagt om voor een opvolger te zorgen. Na zijn dood in 1700 breekt dan ook de Spaanse Successieoorlog uit. Meerdere mogendheden maken aanspraak op de troon en trekken jarenlang tegen elkaar ten strijde. Bij de vredesonderhandelingen van 1713 worden de Spaanse delen van de Zuidelijke Nederlanden toebedeelt aan de Oostenrijkse tak van de Habsburgers. Zo ontstaan de Oostenrijkse Nederlanden uit de voormalige Spaanse Nederlanden.
De huidige replica van de grenspaal aan de Toeristenweg, te midden van bloeiende brem
Een nieuwe grenspaal
In 2015 staat de originele grenspaal nog op het talud langs de N299. Hij is zodanig verweerd dat de leeuw en de adelaar nog maar moeilijk herkenbaar zijn. Desondanks wil de gemeente Landgraaf dit stuk erfgoed graag behouden. De Buitenring wordt een stuk breder dan de N299, dus het talud moet weg. Daarom legt de gemeente bijtijds contact met de projectleiding bij de Provincie Limburg. Die schakelt een aannemer in die de grenspaal moet bergen. Later blijkt dat de hardstenen kolos is gestolen in de nacht na het uitgraven. Wanneer een zoekactie niets oplevert, besluit de gemeente een zo nauwkeurig mogelijke replica te laten maken. Daartoe worden d’r Blauwe Poal en enkele gave zusterexemplaren bij het Thermenmuseum uitgebreid gefotografeerd en opgemeten. Ook worden er afgietsels van de reliëfs gemaakt. Zodoende weet een kundige steenhouwer een jonge versie van de grenspaal uit de juiste steensoort te kappen. Sinds 2018 staat deze replica langs de Toeristenweg, enkele meters zuidelijker dan zijn oude voorganger.
