Gemeentehuis Ubach over Worms

In het voorjaar van 1931 verrijst op een perceel aan de Kerkstraat het gemeentehuis van Ubach over Worms. Het moderne, vrijstaande gebouw is ontworpen door Jan Beersma, de bedrijfsingenieur van mijnexploitant Laura & Vereeniging. De bouw verloopt voorspoedig en in juni staat de markante dakruiter al bovenop het dak. Het gemeentehuis heeft een vierkante plattegrond en is opgetrokken uit baksteen, op een hoge plint van Kunradersteen. Aan weerszijden van het balkon boven de hoofdentree prijken de wapenschilden van het Rijk en van de Provincie Limburg. Ze zijn gemaakt door de Maastrichtse beeldhouwer Charles Vos. Jan Beersma ontwierp ook het interieur van het gemeentehuis, inclusief meubilair. In de kranten krijgt vooral de raadzaal veel lof. Op woensdag 26 augustus 1931 komt de gemeenteraad er voor het eerst bijeen. Het terrein rondom het gemeentehuis wordt in het voorjaar van 1932 omgetoverd tot een klein park naar ontwerp van landschapsarchitect Louis Copijn, compleet met bomen, struiken, bloemperken en een vijver met waterlelies en vissen.

Vóór de voltooiing van het gemeentehuis vergaderde het gemeentebestuur in de voormalige pastorie van Waubach. In ruil voor een gemeentelijke bijdrage aan de bouw van een nieuwe pastorie, had het kerkbestuur dit pand in 1911 voor een laag bedrag aan de gemeente verkocht. De oude pastorie bleek als gemeentehuis al gauw te klein voor de snelgroeiende mijngemeente Ubach over Worms. Er was onvoldoende ruimte om de openbare diensten en ambtenaren te huisvesten. Bovendien was de ligging tussen een boerderij en een café met danszaal niet bepaald gunstig. Er gingen stemmen op voor nieuwbouw, waarbij het 200 meter verderop gelegen perceel aan de Kerkstraat al gauw in beeld kwam. Toch waren er ook mensen die een nieuw gemeentehuis veel liever op de plek van de oude pastorie zagen verrijzen. Daarvoor ging zelfs een petitie door het dorp. In december 1929 ontvlamt in de kranten een pennenstrijd tussen twee anonieme briefschrijvers die zich Scrutator en Rechtvaardigheid noemen. Scrutator is voorstander van nieuwbouw aan de Kerkstraat. Hij betoogt dat het aldaar gelegen perceel het meest centraal ligt ten opzichte van de Groenstraat, Waubach, Rimburg, het Spaans Kentje en Lauradorp. Een gemeentehuis is er voor alle inwoners van de gemeente en wie voor nieuwbouw in Waubach kiest, zou dat puur vanuit eigenbelang doen. Bovendien zou nieuwbouw aan de Kerkstraat goedkoper zijn. Rechtvaardigheid benadrukt op zijn beurt dat Waubach vanwege de centrumfunctie en omliggende voorzieningen de enige logische plek is voor een nieuw gemeentehuis. Nieuwbouw aan de Kerkstraat zou slechts het belang van de plaatselijke perceeleigenaren dienen. Ook wijst hij Scrutator op het feit dat er ook nog een noordwestelijke windstreek bestaat. Hij doelt daarmee op Abdissenbosch, de wijk die Scrutator niet had meegenomen in zijn argument over de centrale ligging. Tellen de inwoners uit deze hoek van de gemeente soms niet mee omdat ze minder kapitaalkrachtig zijn? De discussie eindigt wanneer de gemeenteraad begin 1930 tot verbouwing en uitbreiding van de oude pastorie besluit. Het karwei wordt aanbesteed en maar liefs negen aannemers schrijven in. Het resultaat is echter zodanig dat de gemeenteraad eind mei alsnog voor nieuwbouw aan de Kerkstraat kiest.

Op 1 januari 1982 gaan de gemeenten Ubach over Worms, Schaesberg en Nieuwenhagen samen verder als één gemeente: de gemeente Landgraaf. Het kersverse gemeentebestuur van Landgraaf betrekt voorlopig het gemeentehuis van Schaesberg. In het gemeentehuis van Nieuwenhagen wordt de afdeling Sociale Dienst ondergebracht. Het gemeentehuis van Ubach over Worms krijgt in 1986 een nieuwe bestemming als kantoor van de woningbouwvereniging. Dat blijft het totdat woningstichting HEEMwonen het pand in 2014 verlaat en in de verkoop zet. Jarenlange leegstand en een waterlekkage hebben het interieur geen goed gedaan. Toch zijn er nog opvallend heel veel originele elementen aanwezig die gelet op hun leeftijd nog in goede staat verkeren. In oktober 2022 is het interieur van het gemeentehuis speciaal voor Ontdek Landgraaf gefotografeerd. Onderstaande fotogalerij geeft een goed beeld van dit bezoek. In het voorportaal hangt nog altijd de originele gedenkplaat die herinnert aan de stichting van het gemeentehuis in 1931. Burgemeester Pieter Beckers, architect Jan Beersma, bouwbedrijf Simons en de toenmalige wethouders en raadsleden zijn met vergulde letters in het rode Belgische marmer vereeuwigd. In het voorportaal begint ook de lambrisering van crèmekleurige tegels met oranje accenttegels, die zich voortzet in de centrale hal en in het trappenhuis. Rondom de centrale hal liggen de voormalige kantoren van de secretaris, het gemeentepersoneel en de wethouders. Een smalle, steile trap leidt naar de publiekstribune van de raadzaal op de eerste verdieping. De ruime bordestrap aan het eind van de hal baadt in het daglicht dat binnenvalt door het grote trappenhuisvenster. Smalle stroken rood glas zorgen voor een bijzonder lichtschijnsel. De ruimtes op de eerste verdieping hebben houten vloeren en lambriseringen. De ruime overloop biedt onder meer toegang tot de burgemeesterkamer en de raadzaal, die zich over de hele breedte van het gebouw uitstrekt. In de raadzaal staat nog steeds het meubilair uit 1931. De zware eikenhouten stoelen zijn allemaal hetzelfde, behalve die van de burgemeester. Die draagt in de rugleuning het uitgebeitelde gemeentewapen van Ubach over Worms. Hoog boven het meubilair hangt de originele verlichting: grote luchters met bollen van opaline glas. De ronde elementen herinneren aan de vorm van de dakruiter bovenop het gemeentehuis.