Gemeentehuis Schaesberg

Vanaf 1956 beschikt Schaesberg eindelijk over een nieuw raadhuis. Op 6 oktober opent het moderne gebouw zijn deuren. Een feestelijke gebeurtenis die het dorp vier dagen lang viert. Het Limburgsch Dagblad spreekt van een eigentijds gebouw met een ‘klassieke voornaamheid’. Architect Gerard Snelder heeft zijn ontwerp duidelijk geïnspireerd op het functionalisme, een typische bouwstijl voor de wederopbouwperiode. De strakke, witte gevels zijn voorzien van hoge vensterpartijen, omlijst door tufsteen. In het trappenhuis zijn twee grote glas-in-loodramen te bewonderen. Ze zijn gemaakt door Gène Eggen en aangeboden door de burgerij van Schaesberg. Als Schaesberg in 1982 met Nieuwenhagen en Ubach over Worms fuseert, blijft het gemeentehuis nog vijf jaar in functie voor de nieuwe gemeente Langraaf.

Het nieuwe gemeentehuis heeft nog jarenlang uitzicht op zijn monumentale voorganger uit 1904. Het is ontworpen door Joseph Seelen, de toenmalige gemeentearchitect van Heerlen. Met zijn hoge trapgevels en natuurstenen ornamenten is het gebouw een schoolvoorbeeld van de neorenaissance. In 1904 wordt ook de particuliere mijn Oranje-Nassau II in bedrijf genomen. Twee jaar later opent Staatsmijn Wilhelmina haar deuren. De mijnen zorgen voor nieuwe werkgelegenheid en een explosieve bevolkingstoename. Schaesberg verandert in een bruisend mijnwerkersdorp dat steeds verder uitdijt. Dat vergt een bestuurlijk en ambtelijk apparaat dat op den duur niet meer in het raadhuis past. Met oog op nieuwbouw koopt de gemeente al in 1931 het braak liggende perceel aan de overkant. De gemeenteraad gaat akkoord met een bouwplan van architect Anton Swinkels. Het nieuwe gemeentehuis moet 66.000 gulden kosten. Het gaat echter niet door. Een nieuwe gemeenteraad stemt de plannen weg.

Een onderzoekscommissie die zich over ‘de raadhuiskwestie’ buigt, presenteert in 1939 haar conclusies. Die liegen er niet om. Het gemeentehuis beschikt nog niet over de helft van de benodigde vloeroppervlakte. Uitbreiding ter plekke is moeilijk realiseerbaar en zeker niet goedkoper dan nieuwbouw. Bovendien zou Schaesberg een nieuw, voornaam bestuurscentrum verdienen. Hoewel de gemeenteraad dat beaamt, komt het er wederom niet van. Dit keer gooit de oorlog roet in het eten. Na de oorlog herleeft de discussie over nieuwbouw versus uitbreiding van het bestaande gemeentehuis. Pas in 1952 valt het besluit dat definitief tot nieuwbouw leidt. Vier jaar later is het nieuwe, vijf keer ruimere gemeentehuis voltooid. Twee symbolen van twee verschillende tijdperken staan tegenover elkaar. De oude en de jonge. De oude is gebouwd voor een gemeente van 1.500 inwoners en kostte 35.000 gulden, de nieuwe voor een gemeente van maar liefs 13.000 inwoners, tegen een bedrag van 450.000 gulden. Het oude gemeentehuis wordt het onderkomen van de dienst Openbare Werken en het gemeentelijk waterleidingbedrijf. Op den duur barst het opnieuw uit zijn voegen, dit keer letterlijk. Het door mijnschade geteisterde pand moet helaas worden gesloopt.