Dienstwoning en mijnvakschooltje van de O.-N. II

In 1904 zien de eerste steenkolen uit de Oranje-Nassau II het daglicht. Rondom de mijnschachten ontstaat een uitgestrekt complex van gebouwen die de mijn nodig heeft om ondergronds te kunnen functioneren. Eén van die gebouwen is deze dienstwoning uit 1913, met aanleunend mijnvakschooltje. Samen met het naastgelegen voormalige OVS-gebouw is dit het enige bovengrondse overblijfsel van het mijncomplex. Aan de overkant, waar nu een basisschool staat, stond een vergelijkbare dienstwoning. Samen flankeerden ze de ingang van de mijn. Dagelijks trokken honderden mijnwerkers aan de gevels voorbij op het ritme van de dag-, middag- en nachtdienst. Te voet of op de fiets, met hun blauw-wit-geblokte pungel in de hand of op de bagagedrager. Later ook met bussen, die voor het even verderop gelegen hoofdgebouw van de mijn parkeerden. In de dienstwoning heeft door de jaren heen allerlei personeel van de Oranje-Nassau II gewoond. Het aanleunend mijnvakschooltje bood onderdak aan de houwersopleiding en aan de reddingsbrigade. Wanneer de brigade uitrukte, gehuld in witte jassen en bepakt met reddingsapparatuur, wist iedereen dat het ergens in de mijn foute boel was.

Door de jaren heen is de dienstwoning een thuis voor verschillende gezinnen. De vroegst bekende bewoners zijn Maria Catharina Ritzen en haar kinderen. Maria is weduwe van de smid Wouterus Franciscus Vos. Als hij op 12 mei 1924 sterft, staat Maria er alleen voor met drie jonge kinderen en een vierde op komst. Ze werkt als melkverkoopster bij de Oranje-Nassau II en staat in de ‘melkboet’, zoals de mijnwerkers het melkhuisje onder de watertoren noemen. Wanneer ze de dienstwoning precies betrekt, is niet bekend. Maria staat vanaf 1923 ingeschreven in Schaesberg, maar woont eerst nog op een aantal andere adressen. Volgens de overlevering wordt ze op den duur ziekelijk en moet ze stoppen met haar werk bij de Oranje-Nassau II. Ze verlaat de dienstwoning maar blijft tot haar dood in 1965 in Schaesberg wonen. In 1930 trekt het gezin van Johan Stefan Vievermans in de dienstwoning. Johan Stefan is de chauffeur van de hoofdingenieur van de Oranje-Nassau II, die in de statige villa schuin tegenover de mijn woont. De villa heeft geen garage. Achter de dienstwoning tegenover die van de familie Vievermans ligt wel een garage. Om die praktische reden verhuist het gezin in 1932 naar de overkant. Zoon Stef Vievermans herinnert zich later hoe hij als kind op zijn kop kreeg van de hoofdingenieur omdat hij de garage niet voor hem opende terwijl hij hem zag aankomen. Vader Vievermans blijft in dienst bij de Oranje-Nassau II tot de sluiting van de mijn in de jaren ’70. De volgende bewoner van de dienstwoning is Adriaan Wilhelmus “André” van Gerwen. André is de schoonbroer van Johan Stefan Vievermans. Hij werkt als mijnpolitiebeambte bij de Oranje-Nassau II. Het bureau van de mijnpolitie ligt niet in of bij de woning, maar in de hal van het hoofdgebouw van de mijn. Vlakbij de kluis, waar de mijnwerkers hun loon krijgen. Eind 1943 trouwt André met Maria Jongen uit Schaesberg. Zij wonen nog steeds in de dienstwoning als de Oranje-Nassau II in 1971 zijn deuren sluit. Op de dienstwoning en het naastgelegen OVS-gebouw na, gaat het hele mijncomplex tegen de vlakte. Het eigendom van de overgebleven gebouwen gaat over op de gemeente. André en Maria huren de voormalige dienstwoning voortaan van de gemeente Schaesberg en later van de gemeente Landgraaf. In 1982 krijgt het aanleunend mijnvakschooltje een herbestemming als thuishonk van Scouting ’t Eikske. Als André in 1991 overlijdt, woont Maria nog jarenlang alleen in de voormalige dienstwoning. Na haar dood in 2004 komt het pand leeg te staan. Het dient nog enige tijd als opslagplaats van Bruggen van Vriendschap, een stichting die spullen inzamelt voor arme Poolse gezinnen. Bananendozen vol met hulpgoederen staan hoog opgestapeld langs de wanden van de benedenverdieping, totdat ook de stichting vertrekt. Zowel de voormalige dienstwoning als het mijnvakschooltje wachten nog steeds op een mooie herbestemming.