De Landgraaf

Door de bossen bij Nieuwenhagen loopt een oude holle weg. Het is het restant van een door de mens gegraven gracht. Tijdgenoten van Frans Erens schrijven hem toe aan de Romeinen of aan Napoleon. Tegenwoordig weten we dat het om een middeleeuwse verdedigingslinie, een zogenaamde landgraaf gaat. Waarschijnlijk wordt deze aangelegd in de tweede helft van de 14e eeuw. Hij moet bescherming bieden tegen de agressie van de hertogen van Gelre en Gulik. Zij zijn de aartsvijanden van de hertog van Brabant die in deze periode over het Land van Valkenburg heerst. De 20 tot 22 meter brede linie bestaat uit een diepe spitsgracht tussen twee aarden wallen. Bovenop die wallen groeien aangeplante doornstruiken met dicht ineengevlochten takken. In vredestijd houdt de nauwelijks doordringbare landgraaf ook roofdieren en dievenbenden op afstand.

De tand des tijds heeft de landgraaf behoorlijk getemd. De gracht is opgevuld en de wallen zijn afgevlakt of verdwenen. In de loop van de 20e eeuw gaan grote delen verloren door afgravingen en woningbouw. Vanaf de bebouwde kom van Nieuwenhagen leeft de ooit zo indrukwekkende linie slechts voort in de straatnaam ‘Oude Landgraaf’. Toch wordt nog vaak aan de landgraaf gedacht. Bijvoorbeeld in 1980, wanneer in Zuid-Limburg gemeentelijke herindelingen voor de deur staan. Om annexatie door Heerlen te voorkomen, verenigen Schaesberg, Ubach over Worms en Nieuwenhagen zich in het samenwerkingsverband ‘SUN’. De gemeentes beogen de gezamenlijke oprichting van een nieuwe, zelfstandige gemeente die de naam ‘Landgraaf’ zal dragen. SUN start een stevige lobbycampagne die tot op het Binnenhof in Den Haag wordt gevoerd. Met succes, want in 1982 is de gemeente Landgraaf een feit.